Ik las laatst een post van hoogleraar Reint Jan Renes die een pleidooi houdt om burgerberaden niet vol te stoppen met beleidsdoelen. Het hele idee dat gewone mensen met elkaar een moeilijk probleem kunnen verhelderen, wordt door de overheid en haar partners (bedrijfsleven, instellingen) gebruikt voor doelen van haarzelf, het systeem. Burgerberaden worden zo een hulpje van het systeem en als we niet uitkijken een afvalputje. Een nieuw ‘instrument’ dat het systeem tot het hare gaat maken en het gaat protocolleren en financieren etc. Dan verwordt het prachtige instrument tot een nieuwe beschermlaag van het systeem waardoor het nog ongenaakbaarder van wordt.
Het systeem incorporeert dan het prachtige instrument voor beraad houden. Het kapselt het in. De afstand tot de burger wordt dan in plaats van kleiner, juist groter.
Deze tendens zien we vaker terug. In de prachtige documentaire ‘Hypernormalisation’ van Adam Curtis betoogt Curtis dat de ‘boom’ van het kapitalisme in de jaren zeventig hypernormalisatie inluidde. Eerst vooral in de steden die in verval waren. Die werden ‘overgenomen’ door het kapitaal (Donald Trump was een van die zakenmannen die ‘oud vastgoed’ opkocht). Het kapitaal naastte de publieke ruimte, deze werd private ruimte. Deliberatie werd consumentisme. De hippies die zich tegen dit monster keerden trokken zich terug in hun eigen kolonies.
In de gekapitaliseerde steden werd afwijking niet geduld, maar eerder werd het er spannend en aantrekkelijk gemaakt. De krakers die een no-go-area tot aantrekkelijk gebied omtoverden. Tot het moment dat er echt geld verdiend kon worden dan werden ze genormaliseerd (en vaak ontruimd). Wie tegenwoordig op het NDSM-terrein loopt ziet wat kapitaal heeft gedaan op deze plek.
De kern van hypernormalisatie is dat alles wat een aanpassing en correctie op het systeem is steeds weer genormaliseerd wordt en daarmee onschadelijk wordt gemaakt.
Daar aan een halt toeroepen, dat doet Jan Reint Renes voor de Burger beraden. In bredere zin doet de Constitutie voor de Commons dat:
We pleiten voor een Constitutie die de gemeenschappen beschermt tegen kapitaal-dominantie van de vrije markt. Zo werken we aan de autonome beschikking over structurele financiering van gemeenschappen.
Ook moeten de gemeenschappen tegen de overheid worden beschermd. Zo werken we aan een eigenstandige plek in het recht voor gemeenschappen.
Ook werken we aan een sterk en aansprekend verhaal, omdat de verbeelding van de plek van gemeenschappen de onderlegger is van de beweging. Zonder cultuur zou de Constitutie haar kracht verliezen, zoals democratieën zonder verhaal ook ten onder gaan.
Met deze en andere acties maken we een Constitutie die de eigenaardigheid van gemeenschappen in takt laat. Die deze organische kwaliteiten van collectieve zelfrealisatie eert en voedt. Die ervoor zorgt dat gemeenschappen zichzelf voeden in plaats dat ze opgegeten worden.
De Commons vormen samen een ecosysteem. Ze zijn niet afgezonderd, maar dienen elkaar als cellen in een levend organisme. Hoewel ze enerzijds graag autonoom zijn, is er ook een grote behoefte uit te wisselen. Hoe steekt dat in elkaar? Welke regels zijn er voor nodig? Wat kunnen we leren van de biologie en filosofie?
Jeroen den Uyl vertelt in 2 minuten (en 9 seconden) wat nu precies de bedoeling is van de Stichting voor de Commons.
Commons zijn niet uit op winst. Het zijn geen bedrijven. En toch moeten ze winstbelasting betalen en wordt er BTW geheven. Op tal van terreinen is duidelijk dat de Belastingdienst de Commons, een praktijk van mensen die elkaar helpen om gemeenschappelijk goed te realiseren, niet begrijpen. Met fiscale experts gaan we de toepassing van fiscale wetgeving beoordelen en gaan we voorstellen doen om dit aan te passen onder andere gebruikmakend van internationale voorbeelden en eventueel ook proefprocessen.
De financiering van Commons is problematisch. De systeemwereld van banken en fondsen vindt het lastig om de risico’s van Commons te beoordelen. Commons gaan van lieverlee naar goede doelen fondsen die vaak ook een beperkt doel hebben waardoor Commons langs allerlei loketten moeten zonder veel succes.
Deze en andere belemmeringen gaan we omzetten naar een faciliteit die vloeiende financiering regelt voor de Commons. We ontwikkelen hiervoor een tussenorganisatie en passende instrumenten die bijdragen aan de boogde vloeiende financiering.
Het internet is stuk. Lees: het is gekaapt door marktpartijen, waaronder zeker ook de big tech. Commons zijn graag onafhankelijk, en met het internet is dat een opgave. Hoe kunnen Commons hun eigen IT ruimte herwinnen? Welke goede manieren zijn er al gevonden en welke zouden nog ontwikkeld moeten worden? Met goede praktijken en expertgroepen gaan we de IT-onafhankelijkheid van de Commons verder versterken.
De totstandkoming van de Constitutie voor de Commons, en daarmee de versterking van de Commons, gaat onze samenleving transformeren. Het verandert onze manier van denken, voelen en ervaren. Daarvoor moeten we de harten van de mensen raken. Dit houdt in dat we mensen hierin meenemen. Naast onze rationele argumenten, hebben we cultuur nodig; in vorm, taal, zang, theater, beweging en beeld. Met kunstenaars gaan we dat ontwikkelen ter ondersteuning van de lange tocht om de Commons sterk te maken in onze samenleving.
De mens verliest het vermogen tegenstellingen te overbruggen of een conflict aan te gaan. Marcuse stelde het al in 1964: Als consument en als onderdaan is de mens vervlakt. Hoe vormend is een conflict en hoe maken we het voor mensen makkelijk om deze ongemakkelijke plek op te zoeken? De Commons floreren als mensen durven te staan voor hun verlangen. Daarom duiken we in dit thema in de psychologie en zoeken we naar de gaatjes om mensen te verleiden tot betekenisvol leven met elkaar.
Commons scheppen waarden die niet goed in geld te waarderen zijn. Denk aan de participatie (betrokkenheid), sociale cohesie (aandacht, liefde en vertrouwen) en legitimiteit (het recht om het zelf te doen, jezelf te organiseren). Hoe kunnen we deze waarden effectief etaleren en een plek geven in het maatschappelijk verkeer? Onder deze noemer gaan we impact die Commons maken een beter profiel geven dat als vanzelf herkend wordt door de Commons en ook door de Overheid en de Markt als die met Commons te maken krijgen.
De Commons zijn (net als het neoliberalisme) ook een impliciet geloof, een mensbeeld, een toekomst, een uitweg, hoop en troost. We gaan dit geloof, oftewel narratief / ideologie verkennen. Waar bestaat het uit en welk verlangen wordt er mee ingelost? We kijken naar de rode draden, de dragers van het verhaal en gaan die in de taal en vorm van verschillende doelgroepen vertalen. Omdat de Commons centraal staan, is het verbinden tussen mensen een belangrijke element.
Ook de binnenkant van Commons zijn onderwerp van de Constitutie. Hoe besturen de Commons zichzelf en hoe zorg je voor hygiëne als het gaat om machtsuitoefening, besluitvorming en de omgang met mensen in de Commons? Zorg voor reinheid in je eigen kring en belast niemand anders buiten je kring. Op basis hiervan ontwikkelen we bijvoorbeeld modellen voor inclusieve besluitvorming en verversing van bestuurders.
Mensen die een Common starten hebben vaardigheden, maar ook zwakke plekken. Welke vaardigheden hebben zij nodig en hoe leren zij, ook van elkaar, om succesvol te zijn en het vol te houden? En wat hebben de ‘volgers’, vaak vrijwilligers, nodig? Met de antwoorden op deze vragen ontwerpen we een lerend systeem van Commons die elkaar voeden en versterken met praktijken en theorie. Denk aan praktijkleergroepen en broedkamers voor talent.
Welke regels die mensen beschermen tegen organisaties hebben echt nut? Vaak zijn deze regels geboren uit wantouwen tegen grote organisaties. Ze zijn niet bedoeld voor Commons, want daar zijn de mensen zelf deel van de organisatie.
De autonomie van de eigen inrichting wordt door deze regels doorkruist. Met goede bedoeling, maar toegeschreven op grote organisaties waar de burger matige invloed op heeft. Om de Commons sterker te maken hoeven we deze niet te belasten met deze regels. Wij zoeken betere, op vertrouwen gestoelde zelfregulering. En we adresseren de regels die niet voor Commons gelden. Lees meer
Commons gebruiken verschillende bestaande rechtsvormen. De motieven variëren op basis van welke keuzes men maakt. Wil je bijvoorbeeld een optimale interne democratie, betere uitgangspunten bij de Belastingdienst of giften makkelijk ontvangen?
We onderzoeken welke vorm het beste past en of die aangepast kan worden aan alle wensen. Bovendien willen we het gemak om een rechtsvorm te starten vergroten. Dat mensen die actief worden snel en makkelijk zelf kunnen beginnen zonder onnodige notariskosten.
Een grote groep experts met kennis en ervaring van de Commons en van het recht werkt aan de mogelijkheden om de Commons een juridische plek te geven en in sommige gevallen voorrang te geven op de Overheid en de Markt. Hiervoor is een oefenrechtbank gepland en wordt er gewerkt aan proefprocessen. Zo bereiken we voorrang voor de Commons.