Constitutie voor de Commons
De financiering van Commons initiatieven is problematisch. De banken, goede doelen organisaties en de overheid veroorzaken elk op hun eigen manier problemen.
Het is overduidelijk dat de financiering van Commons (bijvoorbeeld als ze de coöperatie als rechtspersoon hebben) niet adequaat door banken wordt geregeld. Banken vinden de financiering van coöperatieven problematisch. Hun risico-afdekkingscultuur en structuur (richtlijnen waar banken aan morgen voldoen: Basel, etc.) verdragen zich niet met onderlinge en collectieve risicoverdeling. Ook zijn de handelingskosten verhoudingsgewijs hoog ten opzichte van het krediet dat Commons veelal nodig hebben.
2. Goede doelen organisaties
Vermogensfondsen en andere filantropische instellingen financieren Commons veelal per project. Soms wordt een organisatie-grant gegeven. Vaak stopt de financiering na drie jaar. Bovendien heeft elke filantropische instelling eigen criteria en zijn de initiatieven van de Commons meestal juist integraal en meervoudig. Hierdoor vallen deze slechts gedeeltelijk onder de financieringsvoorwaarden van de betreffende organisatie.
Het uitbetalingsritme en de voorschotten houden vaak geen rekening met het uitgaveritme, waardoor de organisatie veel last heeft om haar structurele kosten op tijd te voldoen. Dat maakt dat Commons vaak langs verschillende fondsen moeten gaan, die steeds ook kunnen weigeren. De tijd en moeite die de Commons er insteken is daarmee hoog.
3. Subsidies van de overheid
Subsidies vanuit overheden houden vaak allerlei voorwaarden in die de bedrijfsvoering belasten. Er worden eisen gesteld aan de resultaten en de rapportage ervan. De uitbetaling van de subsidies houdt vaak geen rekening met het uitgaveritme waardoor de organisatie veel last heeft om haar structurele kosten op tijd te voldoen.
Als oplossing is gekeken naar de Social Impact Bond. Dit instrument heeft nog weinig toepassing gekregen. Mede omdat de transactiekosten (definiëren van het domen en doel, resultaatmeting en verantwoording) relatief hoog en tijdrovend zijn. Het veronderstelt ook een bedrijfsmatige productiekracht die Commons niet altijd beschikbaar hebben. Het is een illusie te denken dat de Social Impact Bonds een remedie zijn voor de financieringsbehoefte van grote aantallen kleine gemeenschapsinitiatieven.
De ontwikkeling om te komen tot een maatschappelijke bank waar de verkokering, aanbodgerichtheiden economische waardering van Commons wordt verbeterd, is eerder geprobeerd en tot nu toe mislukt. De kennis die bij de eerdere ontwikkeling van een ‘Actieplatform voor maatschappelijke impact financiering’ is gegenereerd, kan hiervoor worden benut.
AMIF – ‘cardanas’ van Commons
Er zijn verschillende intermediairs opgericht om voor specifieke doelgroepen en casussen financiering regelen (bijvoorbeeld: vastgoed broedplaatsen – Triodos, Social Impact Fund – ABNAMRO, Social Ventures Fund – Willemijn Verloop). Daarnaast zet De Maatschappelijke Alliantie zin in om een bundeling van goede doelen fondsen te bereiken die thematisch gezamenlijk investeren. Deze intermediairs zijn nog niet breed georiënteerd, ze filteren vooraf veel partijen uit als die zich niet in de door hen bepaalde doelgroep bevinden.
Zolang zij een beperkte zoekruimte hebben, zijn ze in principe niet meer dan een extra loket waar Commons langs moeten om hun financiering te regelen. Bovendien blijven deze financieringen vaak beperkt tot één beperkte type financiering. Dat is beperkt tot een van de volgende typen: hoog rendement en hoog risico, lage rente, achtergestelde leningen, garantiestelling, giften en crowdfunding.
Vraag naar vloeiende financiering
Hoe kunnen we de ervaring benutten en kunnen we komen tot een vloeiende financiering waarmee verschillende type activiteiten met verschillende type maatschappelijke waarden en economisch rendement kunnen worden behandeld?
Deze vraag impliceert dat we de volgende tegenstelling overbruggen:
Deze twee werelden behoeven een vorm van een intermediair die enerzijds de wereld van de Commons begrijpt en bedient en hen ontzorgt door de wereld van het systeem zoveel mogelijk buiten te houden. Daarnaast wordt de wereld van het systeem door de intermediair bediend in de taal die de systeempartijen begrijpen. De intermediair is te vergelijken met het middenstuk van een cardan-as die tussen twee andere elementen werkt en de verbinding is.
Onderlinge Commonsbank
Naast een model waar de systeemwereld (Markt en Overheid) enerzijds gekoppeld wordt aan de Commons, kan ook gedacht worden aan een vorm waarin de Commons zich onderling financieren. Zoals destijds de boeren in Achlum deden, of de broodfondsen nu of het VrijCoop fonds voor wooninitiatieven. Deze weg is misschien wel de meest Commons vriendelijke versie van de wens om een vloeiende financiering te realiseren.
Commons en goede doelen werken samen
Onder de noemer We Doen Het Samen bundelen onder andere VSB fonds, Oranje Fonds, KNHM en Stichting Doen de krachten om de Commons (door middel van een samenwerking van de koepels LSA, NLZvE, COOPlink en Energie Samen) structureel te ondersteunen. Een van de mogelijke vervolgstappen kan de oprichting van een financieringsvehikel zijn dat genoemde belemmeringen wegneemt.
In het buitenland, waaronder het Verenigd Koninkrijk, zijn mogelijk goede voorbeelden te vinden voor vloeiende financiering van Commons.
Het voorgaande maakt duidelijk, het is nog steeds relevant om de financiering van Commons initiatieven structureel en toegankelijk te maken.
Wil je meedoen? Of heb je interesse? Vul dan het contactformulier in.
© 2025 | Privacyverklaring | Colofon
De Commons vormen samen een ecosysteem. Ze zijn niet afgezonderd, maar dienen elkaar als cellen in een levend organisme. Hoewel ze enerzijds graag autonoom zijn, is er ook een grote behoefte uit te wisselen. Hoe steekt dat in elkaar? Welke regels zijn er voor nodig? Wat kunnen we leren van de biologie en filosofie?
Jeroen den Uyl vertelt in 2 minuten (en 9 seconden) wat nu precies de bedoeling is van de Stichting voor de Commons.
Commons zijn niet uit op winst. Het zijn geen bedrijven. En toch moeten ze winstbelasting betalen en wordt er BTW geheven. Op tal van terreinen is duidelijk dat de Belastingdienst de Commons, een praktijk van mensen die elkaar helpen om gemeenschappelijk goed te realiseren, niet begrijpen. Met fiscale experts gaan we de toepassing van fiscale wetgeving beoordelen en gaan we voorstellen doen om dit aan te passen onder andere gebruikmakend van internationale voorbeelden en eventueel ook proefprocessen.
De financiering van Commons is problematisch. De systeemwereld van banken en fondsen vindt het lastig om de risico’s van Commons te beoordelen. Commons gaan van lieverlee naar goede doelen fondsen die vaak ook een beperkt doel hebben waardoor Commons langs allerlei loketten moeten zonder veel succes.
Deze en andere belemmeringen gaan we omzetten naar een faciliteit die vloeiende financiering regelt voor de Commons. We ontwikkelen hiervoor een tussenorganisatie en passende instrumenten die bijdragen aan de boogde vloeiende financiering.
Het internet is stuk. Lees: het is gekaapt door marktpartijen, waaronder zeker ook de big tech. Commons zijn graag onafhankelijk, en met het internet is dat een opgave. Hoe kunnen Commons hun eigen IT ruimte herwinnen? Welke goede manieren zijn er al gevonden en welke zouden nog ontwikkeld moeten worden? Met goede praktijken en expertgroepen gaan we de IT-onafhankelijkheid van de Commons verder versterken.
De totstandkoming van de Constitutie voor de Commons, en daarmee de versterking van de Commons, gaat onze samenleving transformeren. Het verandert onze manier van denken, voelen en ervaren. Daarvoor moeten we de harten van de mensen raken. Dit houdt in dat we mensen hierin meenemen. Naast onze rationele argumenten, hebben we cultuur nodig; in vorm, taal, zang, theater, beweging en beeld. Met kunstenaars gaan we dat ontwikkelen ter ondersteuning van de lange tocht om de Commons sterk te maken in onze samenleving.
De mens verliest het vermogen tegenstellingen te overbruggen of een conflict aan te gaan. Marcuse stelde het al in 1964: Als consument en als onderdaan is de mens vervlakt. Hoe vormend is een conflict en hoe maken we het voor mensen makkelijk om deze ongemakkelijke plek op te zoeken? De Commons floreren als mensen durven te staan voor hun verlangen. Daarom duiken we in dit thema in de psychologie en zoeken we naar de gaatjes om mensen te verleiden tot betekenisvol leven met elkaar.
Commons scheppen waarden die niet goed in geld te waarderen zijn. Denk aan de participatie (betrokkenheid), sociale cohesie (aandacht, liefde en vertrouwen) en legitimiteit (het recht om het zelf te doen, jezelf te organiseren). Hoe kunnen we deze waarden effectief etaleren en een plek geven in het maatschappelijk verkeer? Onder deze noemer gaan we impact die Commons maken een beter profiel geven dat als vanzelf herkend wordt door de Commons en ook door de Overheid en de Markt als die met Commons te maken krijgen.
De Commons zijn (net als het neoliberalisme) ook een impliciet geloof, een mensbeeld, een toekomst, een uitweg, hoop en troost. We gaan dit geloof, oftewel narratief / ideologie verkennen. Waar bestaat het uit en welk verlangen wordt er mee ingelost? We kijken naar de rode draden, de dragers van het verhaal en gaan die in de taal en vorm van verschillende doelgroepen vertalen. Omdat de Commons centraal staan, is het verbinden tussen mensen een belangrijke element.
Ook de binnenkant van Commons zijn onderwerp van de Constitutie. Hoe besturen de Commons zichzelf en hoe zorg je voor hygiëne als het gaat om machtsuitoefening, besluitvorming en de omgang met mensen in de Commons? Zorg voor reinheid in je eigen kring en belast niemand anders buiten je kring. Op basis hiervan ontwikkelen we bijvoorbeeld modellen voor inclusieve besluitvorming en verversing van bestuurders.
Mensen die een Common starten hebben vaardigheden, maar ook zwakke plekken. Welke vaardigheden hebben zij nodig en hoe leren zij, ook van elkaar, om succesvol te zijn en het vol te houden? En wat hebben de ‘volgers’, vaak vrijwilligers, nodig? Met de antwoorden op deze vragen ontwerpen we een lerend systeem van Commons die elkaar voeden en versterken met praktijken en theorie. Denk aan praktijkleergroepen en broedkamers voor talent.
Welke regels die mensen beschermen tegen organisaties hebben echt nut? Vaak zijn deze regels geboren uit wantouwen tegen grote organisaties. Ze zijn niet bedoeld voor Commons, want daar zijn de mensen zelf deel van de organisatie.
De autonomie van de eigen inrichting wordt door deze regels doorkruist. Met goede bedoeling, maar toegeschreven op grote organisaties waar de burger matige invloed op heeft. Om de Commons sterker te maken hoeven we deze niet te belasten met deze regels. Wij zoeken betere, op vertrouwen gestoelde zelfregulering. En we adresseren de regels die niet voor Commons gelden. Lees meer
Commons gebruiken verschillende bestaande rechtsvormen. De motieven variëren op basis van welke keuzes men maakt. Wil je bijvoorbeeld een optimale interne democratie, betere uitgangspunten bij de Belastingdienst of giften makkelijk ontvangen?
We onderzoeken welke vorm het beste past en of die aangepast kan worden aan alle wensen. Bovendien willen we het gemak om een rechtsvorm te starten vergroten. Dat mensen die actief worden snel en makkelijk zelf kunnen beginnen zonder onnodige notariskosten.
Een grote groep experts met kennis en ervaring van de Commons en van het recht werkt aan de mogelijkheden om de Commons een juridische plek te geven en in sommige gevallen voorrang te geven op de Overheid en de Markt. Hiervoor is een oefenrechtbank gepland en wordt er gewerkt aan proefprocessen. Zo bereiken we voorrang voor de Commons.