Constitutie voor de Commons
september 2024
Daar is ie weer, dat stemmetje in mijn hoofd dat zegt: “Waarom werk je zo hard voor gemeenschappen? Ze zijn toch van zichzelf, denk je nou echt dat jij er iets aan toe kan voegen?” Ik negeer dat stemmetje en zeg tegen mezelf dat het toch echt nodig is aan gemeenschapsvorming te werken…
Én er is ook wel wat van waar. Gemeenschappen zijn immers van zichzelf. Ze hebben wijsheid ontwikkeld, ze maakten zelf hun rituelen en praktische oplossingen etc. Gemeenschappen hebben kennis, gebruiken, routines om zichzelf te sturen, om hun conflicten op te lossen en keuzes te maken etc. Daar mag je op vertrouwen en misschien kan je het ook wel beter benutten.
Maar… Herbert Marcuse beschreef in zijn profetische boek, De eendimensionale mens, dat er sprake is van een enorme vervlakking. Vervlakt als we zijn geworden, willen we steeds minder actief zijn in gemeenschappen.
Gemeenschappen merken dat, kunnen zich niet ontplooien. In plaats daarvan nemen de overheid en de markt hun plek in en veranderden wij van scheppende burgers steeds meer in consument.
Genoeg reden toch te bezien hoe we gemeenschappen sterker kunnen maken. Omdat ze ons als mens verdiepen in plaats van vervlakken, omdat ze ons in staat stellen te overbruggen in plaats van te scheiden, om te integreren in plaats van te polariseren.
Maar… Herbert Marcuse beschreef in zijn profetische boek, De eendimensionale mens, dat er sprake is van een enorme vervlakking. Vervlakt als we zijn geworden, willen we steeds minder actief zijn in gemeenschappen.
Gemeenschappen merken dat, kunnen zich niet ontplooien. In plaats daarvan nemen de overheid en de markt hun plek in en veranderden wij van scheppende burgers steeds meer in consument.
Genoeg reden toch te bezien hoe we gemeenschappen sterker kunnen maken. Omdat ze ons als mens verdiepen in plaats van vervlakken, omdat ze ons in staat stellen te overbruggen in plaats van te scheiden, om te integreren in plaats van te polariseren.
Aansluiten op onze oude wijsheden
Maar met het eerste stemmetje in mijn hoofd, hoogmoedig of niet, hoe doen we dat dan? Niet door hard te werken en te trekken, maar door aan te sluiten op de wijsheid die in onze cultuur besloten ligt en die ook ten grondslag ligt aan onze gemeenschappen.
Welke wijsheden zijn er aanwezig? Hoe kunnen we die wijsheden weer actief en praktisch inzetten? Hoe kunnen die wijsheden de gemeenschappen steunen en tegelijk kan dat ook een beetje recht doen aan het stemmetje dat een appel doet op bescheidenheid?
Laten we eens kijken welke oude gewoonten en wijsheden we kunnen ontsluiten of benutten:
De ruimte was bewust heel laag, zodat je er niet kan staan, maar wel moet zitten. De ruimte dwingt een ieder te gaan zitten. Reden: iedereen is in de ruimte bijna even groot, lengte kan niet als intimiderend voordeel benut worden.
Welke wijsheden nog meer?
Ken jij oude wijsheden die we zouden kunnen afstoffen? Ik verzamel ze. We gaan ze bespreken met mensen die gemeenschappen een warm hart toedragen.
Mail ze mij of kom eens langs op de reguliere co-working ochtend (elke 1e en 3e maandag van de maand in het Huis van Actief Burgerschap in Utrecht).
© 2025 | Privacyverklaring | Colofon
De Commons vormen samen een ecosysteem. Ze zijn niet afgezonderd, maar dienen elkaar als cellen in een levend organisme. Hoewel ze enerzijds graag autonoom zijn, is er ook een grote behoefte uit te wisselen. Hoe steekt dat in elkaar? Welke regels zijn er voor nodig? Wat kunnen we leren van de biologie en filosofie?
Jeroen den Uyl vertelt in 2 minuten (en 9 seconden) wat nu precies de bedoeling is van de Stichting voor de Commons.
Commons zijn niet uit op winst. Het zijn geen bedrijven. En toch moeten ze winstbelasting betalen en wordt er BTW geheven. Op tal van terreinen is duidelijk dat de Belastingdienst de Commons, een praktijk van mensen die elkaar helpen om gemeenschappelijk goed te realiseren, niet begrijpen. Met fiscale experts gaan we de toepassing van fiscale wetgeving beoordelen en gaan we voorstellen doen om dit aan te passen onder andere gebruikmakend van internationale voorbeelden en eventueel ook proefprocessen.
De financiering van Commons is problematisch. De systeemwereld van banken en fondsen vindt het lastig om de risico’s van Commons te beoordelen. Commons gaan van lieverlee naar goede doelen fondsen die vaak ook een beperkt doel hebben waardoor Commons langs allerlei loketten moeten zonder veel succes.
Deze en andere belemmeringen gaan we omzetten naar een faciliteit die vloeiende financiering regelt voor de Commons. We ontwikkelen hiervoor een tussenorganisatie en passende instrumenten die bijdragen aan de boogde vloeiende financiering.
Het internet is stuk. Lees: het is gekaapt door marktpartijen, waaronder zeker ook de big tech. Commons zijn graag onafhankelijk, en met het internet is dat een opgave. Hoe kunnen Commons hun eigen IT ruimte herwinnen? Welke goede manieren zijn er al gevonden en welke zouden nog ontwikkeld moeten worden? Met goede praktijken en expertgroepen gaan we de IT-onafhankelijkheid van de Commons verder versterken.
De totstandkoming van de Constitutie voor de Commons, en daarmee de versterking van de Commons, gaat onze samenleving transformeren. Het verandert onze manier van denken, voelen en ervaren. Daarvoor moeten we de harten van de mensen raken. Dit houdt in dat we mensen hierin meenemen. Naast onze rationele argumenten, hebben we cultuur nodig; in vorm, taal, zang, theater, beweging en beeld. Met kunstenaars gaan we dat ontwikkelen ter ondersteuning van de lange tocht om de Commons sterk te maken in onze samenleving.
De mens verliest het vermogen tegenstellingen te overbruggen of een conflict aan te gaan. Marcuse stelde het al in 1964: Als consument en als onderdaan is de mens vervlakt. Hoe vormend is een conflict en hoe maken we het voor mensen makkelijk om deze ongemakkelijke plek op te zoeken? De Commons floreren als mensen durven te staan voor hun verlangen. Daarom duiken we in dit thema in de psychologie en zoeken we naar de gaatjes om mensen te verleiden tot betekenisvol leven met elkaar.
Commons scheppen waarden die niet goed in geld te waarderen zijn. Denk aan de participatie (betrokkenheid), sociale cohesie (aandacht, liefde en vertrouwen) en legitimiteit (het recht om het zelf te doen, jezelf te organiseren). Hoe kunnen we deze waarden effectief etaleren en een plek geven in het maatschappelijk verkeer? Onder deze noemer gaan we impact die Commons maken een beter profiel geven dat als vanzelf herkend wordt door de Commons en ook door de Overheid en de Markt als die met Commons te maken krijgen.
De Commons zijn (net als het neoliberalisme) ook een impliciet geloof, een mensbeeld, een toekomst, een uitweg, hoop en troost. We gaan dit geloof, oftewel narratief / ideologie verkennen. Waar bestaat het uit en welk verlangen wordt er mee ingelost? We kijken naar de rode draden, de dragers van het verhaal en gaan die in de taal en vorm van verschillende doelgroepen vertalen. Omdat de Commons centraal staan, is het verbinden tussen mensen een belangrijke element.
Ook de binnenkant van Commons zijn onderwerp van de Constitutie. Hoe besturen de Commons zichzelf en hoe zorg je voor hygiëne als het gaat om machtsuitoefening, besluitvorming en de omgang met mensen in de Commons? Zorg voor reinheid in je eigen kring en belast niemand anders buiten je kring. Op basis hiervan ontwikkelen we bijvoorbeeld modellen voor inclusieve besluitvorming en verversing van bestuurders.
Mensen die een Common starten hebben vaardigheden, maar ook zwakke plekken. Welke vaardigheden hebben zij nodig en hoe leren zij, ook van elkaar, om succesvol te zijn en het vol te houden? En wat hebben de ‘volgers’, vaak vrijwilligers, nodig? Met de antwoorden op deze vragen ontwerpen we een lerend systeem van Commons die elkaar voeden en versterken met praktijken en theorie. Denk aan praktijkleergroepen en broedkamers voor talent.
Welke regels die mensen beschermen tegen organisaties hebben echt nut? Vaak zijn deze regels geboren uit wantouwen tegen grote organisaties. Ze zijn niet bedoeld voor Commons, want daar zijn de mensen zelf deel van de organisatie.
De autonomie van de eigen inrichting wordt door deze regels doorkruist. Met goede bedoeling, maar toegeschreven op grote organisaties waar de burger matige invloed op heeft. Om de Commons sterker te maken hoeven we deze niet te belasten met deze regels. Wij zoeken betere, op vertrouwen gestoelde zelfregulering. En we adresseren de regels die niet voor Commons gelden. Lees meer
Commons gebruiken verschillende bestaande rechtsvormen. De motieven variëren op basis van welke keuzes men maakt. Wil je bijvoorbeeld een optimale interne democratie, betere uitgangspunten bij de Belastingdienst of giften makkelijk ontvangen?
We onderzoeken welke vorm het beste past en of die aangepast kan worden aan alle wensen. Bovendien willen we het gemak om een rechtsvorm te starten vergroten. Dat mensen die actief worden snel en makkelijk zelf kunnen beginnen zonder onnodige notariskosten.
Een grote groep experts met kennis en ervaring van de Commons en van het recht werkt aan de mogelijkheden om de Commons een juridische plek te geven en in sommige gevallen voorrang te geven op de Overheid en de Markt. Hiervoor is een oefenrechtbank gepland en wordt er gewerkt aan proefprocessen. Zo bereiken we voorrang voor de Commons.